Тыва малдың дерии чараш 🦓

Тыва – малчын чоннуң бурунгу чурту. Тываның база бир кол байлаа – мал. Бистиң өгбелеривис азыраан мал-маганының ажык-дузазын үнелеп, алгап-йөрээп-даа келгеннер. Бистиң тодуг-догаа, бай-шыырак, каас-шиник амыдыралывыс малда болгай.

Бо хүн Тос-Булакка тыва чонувустуң көшкүн амыдыралын, үндезин культуразын сиңирген чараш байырлалы – Наадым таварыштыр эрттирип турары “Тыва малдың дерии чараш” деп мөөрей бир дугаар болуп эрткен. Мөөрейге иви, сарлык, теве база аът малдың тергиин дериг-херекселин тодараткан. Мөөрейниң кол негелдериниң аайы-биле дараазында тиилекчилер илереттинген:

Аъттың тергиин дериг-херекселинге тиилекчилер:
– Бирге черни Дарый-оол Кежик (Кызыл кожуун)
– Ийиги черни Салчак Белек (Бай-Тайга кожуун)
– Үшкү черни Тас-оол Валерий (Чөөн-Хемчик кожуун) чаалап алганнар.

Ивиниң тергиин дериг-херекселин Кол Өнер-оол (Тожу кожуун) чаалап алган.

Тевениң тергиин дериг-херекселин Назын Буянды (Эрзин кожуун) чаалап алган.

Сарлыктың тергиин дериг-херекселин Сат Очур-оол (Мөңгүн-Тайга кожуун) чаалап алган.

Тыва үндезин культура төвүнүң мурнундан “Тыва малдың дерии чараш” деп мөөрейниң киржикчилеринге, мал ажыл-агыйын тудуп чоруур хүндүлүг малчыннарывыска, ырак кожууннардан мал-маганын дерип алгаш чедип келгенинге улуг өөрүп, буянныг ажыл-ижиңерге ам-даа улуг чедиишкиннерни, амыдырал-чуртталгаңарга ак орукту күзеп, аал-ораныңарга буян-кежик, өөрүшкү-маңнай доктаар болзун деп йѳрээр-дир бис! Сүлде-сүзүүңер бедик, хей-аъдыңар кезээде киискип чоруур болзун!